हरिश्चंद्रगडाची माहिती

नमस्कार मित्रांनो,

महाराष्ट्राला सांस्कृतिक व ऐतिहासिक वारसा लाभलेला आहे हे आपणास ठाऊक आहेच. ह्या सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक वारशाचे प्रतीक म्हणजे महाराष्ट्राचे गडकोट होय.

तर मित्रांनो आजच्या ह्या लेखात आपण हरिश्चंद्रगडाबदल सविस्तर माहिती पाहणार आहोत.

हरिश्चंद्रगडाची प्राथमिक माहिती (Brief information of Fort Harishchandragad)

हरिश्चंद्रगड हा महाराष्ट्रातील एक डोंगरी किल्ला आहे. हे अहमदनगर जिल्ह्यात सुमारे 4670 फूट उंचीवर वसलेला आहे. किल्ल्यात विष्णू आणि गणेशाची अनेक मंदिरे आहेत. आजूबाजूच्या प्रदेशाचे रक्षण आणि नियंत्रण करण्यात हरिश्चंद्रगडाची प्रमुख भूमिका आहे.

किल्ल्याच्या सर्वोच्च बिंदूला तारामती शिखर किंवा तारामाची असे म्हणतात व बिंदू जवळच्या परिसराचे आणि वनक्षेत्राचे एक सुंदर विहंगम दृश्य प्रदान करते. या किल्ल्याला महाराष्ट्रातील दुसऱ्या क्रमांकाचे सर्वोच्च शिखर म्हणून ओळखले जाते. कोकण कडा किंवा कोकण खडक ही अर्धवर्तुळाकार दगडी भिंत आहे.

या किल्ल्याच्या आवारात बरीच मंदिरे आणि गुहा आहेत या किल्यावर भगवान विष्णूला समर्पित एक तेजस्वी सप्ततीर्थ पुष्कर्णी मंदिर कलचुरी राजघराण्याने बांधले आहे. केदारेश्वर गुंफा येथे पाण्याने वेढलेले मोठे शिवलिंग असलेली एक अनोखी गुहा आहे. गडाच्या माथ्यावर अनेक शिवलिंगे असल्याने शिव हे किल्ल्याचे संरक्षक देवता असण्याची शक्यता आहे.

या परिसरात नागेश्वर मंदिर आणि हरिश्चंद्रेश्वर मंदिरासह इतर काही मंदिरे आहेत.परिसरातील इतर आकर्षणे म्हणजे बौद्ध लेणी. येथील काही गुहा कॅम्पिंगसाठी योग्य आहेत. एका प्रमुख तलावाव्यतिरिक्त वरच्या बाजूला पाण्याची टाकी आहेत.

हरिश्चंद्रगडाचा इतिहास (History of Fort Harishchandragad)

 हरिश्चंद्रगड हा किल्ला खूप प्राचीन आहे. येथे मायक्रोलिथिक मनुष्याचे अवशेष सापडले आहेत. मत्स्यपुराण, अग्निपुराण आणि स्कंदपुराण यांसारख्या विविध पुराणांमध्ये (प्राचीन धर्मग्रंथ) हरिश्चंद्रगडाचे अनेक संदर्भ आहेत. किल्याची उत्पत्ती 6व्या शतकात, कलाचुरी राजघराण्याच्या काळात झाल्याचे म्हटले जाते. याच काळात हरिश्चंद्रगड हा किल्ला बांधला गेला. विविध लेण्या बहुधा 11व्या शतकात कोरल्या गेल्या असतील. या लेण्यांमध्ये भगवान विष्णूच्या मूर्ती आहेत. तारामती आणि रोहिदास ह्या नावाचे कडे ह्या किल्यावर आहेत. महान ऋषी चांगदेव (ज्याने तत्वसार महाकाव्य निर्माण केले), 14 व्या शतकात येथे ध्यान करीत असत.  ह्याच काळात किल्यावर अनेक लेण्या कोरल्या गेल्या आहेत.किल्ल्यावरील विविध बांधकामे आणि आजूबाजूच्या प्रदेशात अस्तित्वात असलेली विविध संस्कृती विषयी अवशेष येथील विविध संस्कृतींचे अस्तित्व दर्शवतात.

नागेश्वर (खिरेश्वर गावातील), हरिश्चंद्रेश्वर मंदिरात आणि केदारेश्वराच्या गुहेतील कोरीव कामावरून हा किल्ला मध्ययुगीन काळातील असल्याचे सूचित होते. पुढे हा किल्ला मोगलांच्या ताब्यात गेला. १७४७ मध्ये मराठ्यांनी हा किल्ला ताब्यात घेतला.

किल्ल्यावर पाहण्याची ठिकाणे (Best places to visit on Harishchandragad)

हरिश्चंद्रगड हा अहमदनगर प्रदेशातील एक सुंदर डोंगरी किल्ला आहे आणि पश्चिम घाटातील एक अतिशय लोकप्रिय ट्रेकिंग स्थळ आहे. तोलार खिंड, माळशेज घाटासह किल्ला पर्वत ट्रेकर्ससाठी खूप आकर्षक स्थळ आहे. येथील मुख्य आकर्षण म्हणजे केदारेश्वर गुहा, कोकण कडा आणि तारामती शिखर. कोकणकडा कोकणचे विलोभनीय दृश्य दाखवतो. पावसाळ्यात तुम्हाला ह्या गडावर ढगांमध्ये फिरण्याचा अनुभव येतो.

हरिश्चंद्रगडावर कसे पोहोचायचे (How to reach Harishchandragad Fort)

ठाणे, पुणे आणि अहमदनगर जिल्ह्यांच्या सीमा जिथे एकत्र येतात तिथे हरिश्चंद्रगड आहे.

ठाणे जिल्ह्यातून: कल्याणहून नगरसाठी बस धरून ‘खुबी फाटा’ येथे उतरावे लागते. तेथून बसने किंवा खाजगी वाहनाने खिरेश्वर गावात आपण पोहोचतो. हे गाव किल्ल्याच्या पायथ्यापासून ७ किमी अंतरावर आहे.

पुणे जिल्ह्यातून: शिवाजीनगर एसटी स्टँड (पुणे) येथून खिरेश्वर गावासाठी दररोज बस आहे तेथून गावात पोहोचता येते.

अहमदनगर जिल्ह्यातून: नाशिक किंवा मुंबईसाठी बसमध्ये चढून घोटी गावात उतरावे लागते. घोटीहून मालेगावमार्गे संगमनेरला जाण्यासाठी दुसरी बस धरून राजूर गावात उतरावे लागते. येथून किल्ल्यावर २ वाटा वळतात.

राजूरहून: पाचनई गावात जाण्यासाठी बस किंवा खाजगी वाहनाने जावे लागते. इथून वाट सरळ सर्वात वरच्या बिंदूकडे जाते.

अलीकडेच राजूर ते कोथळे (तोलार खिंड) हा मार्ग उपलब्ध झाला आहे. तोलार खिंड (तोलार दरी) पासून  सुमारे 2-3 तास चालत जावे लागते.

कोतुळ येथून:  तोलार खिंडीपर्यंत बसची सुविधा उपलब्ध आहे. दर तासाला कोथळेकडे जाणाऱ्या बस, खासगी वाहनेही या मार्गावर उपलब्ध आहेत.

हरिशचंद्रगडाला भेट देण्यासाठीची सर्वोत्तम वेळ (Best time to visit Fort Harishchandragad)

ऑक्टोबर ते डिसेंबर दरम्यान हरिश्चंद्रगडाला भेट देण्यासाठी योग्य वेळ आहे.

तर मित्रांनो आजच्या या लेखामध्ये हरिश्चंद्रगडाबदल तुम्हाला जी काही माहिती मिळाली आहे ती तुम्हाला कशी वाटली हे आम्हाला नक्की कमेंट मध्ये कळवा. तसेच आपल्या प्रियजनांना ही माहिती नक्की शेअर करा

धन्यवाद!!!!