कर्नाळा किल्याची माहिती

नमस्कार मित्रांनो,

मित्रांनो आपल्याला आयुष्यात यशस्वी व्ह्यायचे असेल तर आपल्याला गरजेची असते ती कोणातरी थोर महापुरुषाची प्रेरणा. प्रत्येक व्यक्तीला आयुष्यात असे एक तरी प्रेरणास्थान असावे जेणेकरून माणूस कधी खचला तर तो प्रेरणा घेऊन पुन्हा आपले आयुष्यं चांगलं सुरू करू शकतो.

आपल्या सबनध महाराष्ट्राचे प्रेरणास्थान म्हणजे छत्रपती शिवाजी महाराज व त्यांनी बांधलेले गडकोट. त्या गडकोटांमध्ये गिरिदुर्ग जलदुर्ग इत्यादींचा समावेश होतो.तर मित्रांनो आजच्या ह्या लेखात आपण कर्नाळा ह्या गडकोटाबदल माहिती पाहणार आहोत.

कर्नाळा किल्याची प्राथमिक माहिती (Basic information about fort Karnala)

मुंबई-गोवा महामार्गावरून जाताना डोंगरावर खडकासारखा अंगठ्याच्या आकाराचा दिसणारा अभेद्य किल्ला म्हणजे कर्नाळा किल्ला होय. पनवेल सोडताना पेणच्या दिशेने जाणारा रस्ता हिरव्यागार जंगलातून जातो आणि अचानक या शिखराची झलक पाहायला मिळते. तो म्हणजे कर्नाळा किल्ला;

प्रचंड शिखर आणि खालील जंगलात तयार केलेले पक्षी अभयारण्य यासाठी कर्नाळा ह्या किल्याचा परिसर प्रसिद्ध आहे. हा एक महत्त्वाचा किल्ला असून  तो १२व्या किंवा १३व्या शतकातील असावा असे इतिहासकार सांगतात. मुख्य प्रवेशद्वाराच्या डाव्या बाजूला असलेल्या अवशेषांजवळ असलेल्या एका पुरातन पाण्याच्या टाकीमध्ये असूनही स्वछ पाणी उपलब्ध आहे. गडाचा पायथा हा  गावापासून दीड तासाच्या अंतरावर आहे.

इतिहास कर्नाळा किल्याचा (History of Fort Karnala)

 कर्नाळा किल्ल्याचा इतिहास हा खूप दैदिप्यमान आहे. १५ व्या शतकापर्यंत हा किल्ला निजामशाहीच्या अधिपत्याखाली होता. शिवाजी महाराजांना हा  किल्ला काबीज करायचा होता तेव्हा त्यांच्या सैन्याने सुरुवातीला किल्ल्याला वेढा दिला व किल्याला त्यांनी तात्पुरते अडथळे निर्माण केले आणि किल्यावर हल्ले सुरूच ठेवले. काही दिवसांनी त्यांनी कर्नाळा हा किल्ला ताब्यात घेतला. शिवाजी महाराजांनंतर मोगल, आंग्रे आणि पेशव्यांनी गडावर राज्य केले.  सन१८१८ मध्ये ब्रिटीशांचे कर्नल प्रोथर यांनी कर्नाळा हा ताब्यात घेतला. त्यावेळी कर्नाळ्यावर त्यांनी युनियन जॅक फडकवला. तथापि, येथील टाक्यांवरून असे दिसून येते की हा किल्ला प्राचीन आहे आणि तो १२व्या शतकातील किल्ला आहे.  किल्याच्या पायथ्याशी असणारे रहिवासी व आदिवासी लोक आहेत, जे साधे राहणीमान आणि संघर्षांनी भरलेले जीवन दर्शवतात. या लोकांच्या हातात असणाऱ्या कलेला वेगळेच मोल आहे व  त्यांनी आजही आपली परंपरा जपली आहे. त्यांच्या चित्रांना “वारली” चित्रे  म्हणतात व हे वारली चित्रे खूप कौतुकासपद  आहेत. त्यांचे जीवन साधे आहे व ते रहिवासी कमाईच्या पारंपरिक पद्धतींचा अवलंब करतात. किल्याच्या पायथ्याशी असणाऱ्या लोकांवर मराठीत एक चित्रपट प्रदर्शित करण्यात आला, ज्यामुळे अनेकांना ह्या लोकांची  संस्कृती जाणून घेता येते.

कर्नाळा किल्यावर असणारी आकर्षक ठिकाणे (Interesting places to visit on Fort Karnala)

कर्माईदेवी मंदिराच्या पुढे गेल्यावर आपण मुख्य प्रवेशद्वारातून वर चढतो. उजवीकडे गेल्यावर शिखराच्या पायथ्याशी जाणारी वाट आणि त्यात कोरलेल्या गुहा हे एक विलोभनीय दृश्य आहे. उजवीकडे गेल्यावर दुसरे प्रवेशद्वार दिसते, पण इथला रस्ता थोडा अवघड आहे. डावीकडे गेल्यास जुन्या वस्त्यांचे अवशेष दिसतात. येथे काही टाक्या आहेत. लेण्यांजवळ अनेक टाकी आहेत, परंतु त्यापैकी एकाही टाकीत पिण्यायोग्य पाणी सध्या नाही. डाव्या बाजूला, अवशेषांजवळ, गडाच्या उंच बाजूस असलेल्या एका टाक्यात पिण्याचे पाणी आहे. आपण उत्तरेकडून गडावर प्रवेश करतो. शिखराच्या पलीकडे दक्षिणेकडे गेल्यावर आपण तटबंदी चांगल्या स्थितीत पाहू शकतो. काही पायऱ्या चढून आपण दक्षिणेकडील माचीवर येतो. शिखराचा हा चेहरा स्पष्ट आणि गिर्यारोहकांसाठी योग्य आहे. आणखी दक्षिणेकडे आणखी एक बुरुज आहे. येथील प्रवेशद्वारावर एक पौराणिक प्राणी असलेल्या “शरभ” चे कोरीवकाम आहे. येथे जुन्या बांधकामांचे अवशेष आहेत. पश्चिमेकडील तोंडावर कोणताही स्पष्ट मार्ग नाही. येथे काही गुहा आहेत. गडाच्या माथ्यावरून प्रबळगड, इरशाळगड, ढाक आणि राजमाचीचे किल्ले दिसतात. पश्चिमेला मुंबई आणि एलिफंटा बेटे आहेत. येथून दिसणारे किल्ले आजूबाजूच्या प्रदेशावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी वापरले जात. .

पक्षी-अभयारण्य:

पक्षी अभयारण्य किल्ल्याच्या प्रदेशाजवळ आहे. अभयारण्य 4 किमी क्षेत्र व्यापते. पक्ष्यांच्या 150 हून अधिक प्रजातींचे येथे निरीक्षण करण्यात आले आहे. यामध्ये मलबार व्हिसलिंग थ्रश, पॅराडाईज फ्लायकॅचर, पतंगांचे प्रकार, घुबड, बुलबुल, मैना, आयोरा, शाहीन फाल्कन आणि बरेच काही समाविष्ट आहे. पक्षी निरीक्षकांनी सावध असले पाहिजे आणि लहान गटांमध्ये फिरले पाहिजे, अन्यथा पक्षी दिसणार नाहीत. मुनिया आणि पोपटांना येथे पिंजऱ्यात ठेवण्यात आले आहे. पोर्क्युपाइन्स, ससे, माकडे इत्यादी प्राणी येथे आढळतात. आग प्रतिबंधित करणे आणि कोणत्याही वन्य प्राण्याला इजा न करणे यासारखे काही नियम काटेकोरपणे पाळले पाहिजेत. आजकालच्या चांगल्या रिसॉर्ट्सनी येथे आपले स्थान निर्माण केले आहे आणि पर्यटकांची समस्या सोडवली आहे.

पर्यटकांसाठी राहण्याची सोय (Places to live for tourist)

गुहा राहण्यासाठी उत्तम आहेत, पण अलीकडे त्यांवर अनेक मधमाशा आहेत. त्यामुळे एखाद्याला धोका पत्करून तिथे राहावे लागते, कारण लहानसा आवाज मधमाशांचे लक्ष विचलित करू शकतो. कर्नाळा जवळ हॉटेल्स आणि कॉटेज उपलब्ध आहेत.हे हॉटेल्स आणि कोटेजेस अगदी माफक दरात उपलब्ध होतात.

कर्नाळ्याला कसे जायचे (How to reach fort karnala)

हवाई मार्गे:

सर्वात जवळचे विमानतळ म्हणजे पनवेलचे विमानतळ आहे. या विमानतळावर पोहोचल्यावर तुम्ही खाजगी टॅक्सीने किल्यावर पोहोचू शकता.

रेल्वेने:

जवळचे रेल्वे स्टेशन पनवेल रेल्वे स्टेशन आहे.येथून देखील तुम्ही खाजगी टॅक्सी किल्यावर पोहोचू शकता.

रस्त्याने:

पनवेलसाठी बसने जावे लागते. येथून कर्नाळ्याला जाण्यासाठी अनेक बसेस मिळतात. मुंबई-गोवा महामार्गावरून जाणारी कोणतीही बस आपल्याला तिथे घेऊन जाते. इथून  आपण पक्षी अभयारण्यात देखील प्रवेश करू शकतो. गडाच्या माथ्यावर जाण्यासाठी दोन वाटा आहेत. उजवीकडे जाणारा रस्ता जंगलातून जातो, तर डावीकडून सोपा मार्ग जातो. डावीकडून पुढे गेल्यावर दीड तासात आपण कर्माईदेवीच्या मंदिरापाशी पोहोचतो.

कर्नाळा किल्ल्याजवळ  भेट देण्याची ठिकाणे (Places to visit near Fort Karnala)

कर्नाळा पक्षी अभयारण्य

छोटा चौक पॉइंट

आयटीसी पार्क

खारघर टेकड्या इत्यादी…

तर मित्रांनो आजच्या ह्या लेखात आपण कर्नाळा किल्याबद्दल जी काही माहिती पहिली ती तुम्हाला कशी वाटली ते आम्हाला नक्की कमेंट करून सांगा.

धन्यवाद!!!!